Συνέντευξη της Michalina Kuczyńska, Ίδρυμα ARTeria
Σχεδιαστικό δίδυμο: ο Wiktor Frączek, προγραμματιστής βιντεοπαιχνιδιών, πρώην προγραμματιστής, και o Wawrzyniec Wróblewski, επί του παρόντος σχεδιαστής UI/UX, πρώην συντηρητής έργων τέχνης και πτυχιούχος ζωγραφικής από την Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βαρσοβίας. Ειδικοί στο σχεδιασμό προϊόντων και στις ψηφιακές ακροάσεις. Εκτός από το σχεδιασμό έχουν και οι δύο πάθος με την αρχιτεκτονική, τη μουσική και τη φιλοσοφία. Είναι ιδρυτές και μέλη της συλλογικότητας των ανεξάρτητων σχεδιαστών, Kat On The Roof.
Πέρσι δουλέψατε στο έργο “Art Polygon” (Πολωνικά: Poligon Sztuki) που χρηματοδοτήθηκε από το πρόγραμμα “Culture on the Web”. Το αποτέλεσμα του έργου ήταν η δημιουργία μιας προηγμένης και μοντέρνας γκαλερί σύγχρονης τέχνης σε τρισδιάστατη μορφή 3D, που έμοιαζε με παιχνίδι. Γνωρίζω ότι αυτό δεν εμπίπτει στον τυπικό χαρακτήρα των καθημερινών σας δραστηριοτήτων. Τι κάνετε σε καθημερινή βάση;
Wiktor: Στην πραγματικότητα, αυτή είναι μια καλή ερώτηση όσον αφορά το τι κάνουμε επαγγελματικά στην καθημερινή μας εργασία και τι δημιουργούμε με το Λορέντζο μετά από αυτή. Κάναμε συχνά διάφορα έργα μαζί, πρόσφατα μάλιστα και πιο επίσημα, σε μια εταιρεία. Έχουμε κάνει πολλά και διάφορα πράγματα, επομένως είναι δύσκολο να μιλήσουμε για έναν τομέα σχεδιασμού στον οποίο δεν έχουμε κινηθεί.
Wawrzyniec: Τα πρώτα έργα που μας έφεραν κοντά ήταν τα παιχνίδια. Μόνο αργότερα αρχίσαμε να εργαζόμαστε σε πιο «πρακτικά» έργα – δημιουργώντας ιστοσελίδες, ηλεκτρονικά καταστήματα και ούτω καθεξής. Σχεδιάζαμε επίσης να τα εφαρμόσουμε, κάτι που τώρα συμβαίνει με την γκαλερί Polygon που είναι ένα είδος εφαρμογής.
Wiktor: Ναι, η γκαλερί ήταν στην πραγματικότητα μια διασταύρωση μεταξύ μιας εφαρμογής και ενός παιχνιδιού.
Θα μπορούσατε να πείτε ότι αποτελείτε μια συλλογικότητα, αλλά εργάζεστε σε διαφορετικά μέρη κάθε μέρα;
Wiktor, Wawrzyniec: Ναι.
Wiktor: Έτυχε να κάνουμε έργα μαζί για ένα διάστημα από τα οποία βγάζαμε τα προς το ζην μας. Γενικά έχουμε και οι δύο, ειδικά ο Wawrzyniec, ένα ευρύ φάσμα διατομεακών πραγμάτων που έχουμε κάνει. Κατά κάποιον τρόπο, από εκεί προήλθε η συνεργασία μας. Έχουμε διαφωνίες σε πολλά καλλιτεχνικά επίπεδα.
Wawrzyniec: Το πλήθος των εμπειριών μας επέτρεψε να δημιουργήσουμε μια μικρο-ομάδα δύο ατόμων και να αναπτύξουμε τη δραστηριότητά μας – και μάλιστα με αυτόν τον τρόπο να προχωρήσουμε στην υλοποίηση του «Art Polygon».
Έχετε αναλάβει το θέμα του σχεδιασμού αυτής της εικονικής γκαλερί με μεγάλη δέσμευση. Τι ήταν αυτό που σας έλκυσε το ενδιαφέρον στο έργο αυτό και αποφασίσατε να το κάνετε;
Wiktor: Πρώτα απ’ όλα, εκείνη την εποχή θέλαμε να κάνουμε κάτι υπό τη μορφή μιας εφαρμογής και όχι απλά μια ιστοσελίδα, και ήμασταν χαρούμενοι που θα δουλεύαμε πάνω σε ένα έργο που σχετίζεται με αλληλεπιδραστικά παιχνίδια εικονικής πραγματικότητας, με τα οποία έχω σχέση και τα οποία είναι – κατά τη γνώμη μου – μια σύνθεση από διάφορες τέχνες.
Wawrzyniec: Από την πλευρά μου, το πιο ενδιαφέρον πράγμα ήταν ο ανοικτός χαρακτήρας της έννοιας γιατί προχωρήσαμε σε ένα καταιγισμό ιδεών με οριζόντιο τρόπο και προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε ένα ενδιαφέρον έργο από την αρχή, που θα ανταποκρινόταν στους στόχους που είχαμε θέσει. Αυτό ήταν που μας έλκυσε το ενδιαφέρον, δηλαδή η δυνατότητα να παίξεις με μια εντελώς ανοιχτή φόρμα, και ταυτόχρονα – από τη δική μου οπτική γωνία, το άτομο που οπτικοποιούσε το χώρο – απλά τον έχτιζε με βάση τη συλλογική μας ιδέα.
Wiktor: Συμφωνώ, ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός ήταν το πιο διασκεδαστικό κομμάτι του έργου, καθώς σ’ αυτό το κομμάτι κινούμαστε και οι δύο κυρίως ερασιτεχνικά. Ο σχεδιασμός της εμπειρίας και της αντίληψης είναι αυτός που δίνει τις απαντήσεις σε διάφορα προβλήματα, που στην προκειμένη περίπτωση το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό είναι το «ανοιχτό μυαλό». Και η αρχιτεκτονική, όπως και τα βιντεοπαιχνίδια, είναι όντως μια διασταύρωση από πολλά διαφορετικά είδη.
Wawrzyniec: Επιπλέον, η αρχιτεκτονική βασίζεται σε ένα πολύ γνήσιο σχεδιασμό εμπειρίας. Αυτός είναι ο ορισμός μου: η αρχιτεκτονική χτίζει κάποιο είδος έντασης μεταξύ ανθρώπου και κτιρίου από την απαρχή του χρόνου. Στην περίπτωση της εικονικής πραγματικότητας μπορούμε επίσης να δημιουργήσουμε κάποιου είδους ένταση και εμπειρία σε επίπεδο αντίληψης.
Wiktor: Συχνά, κατά τη διαδικασία του σχεδιασμού, με συνοδεύει ο Βιτρούβιος, ο οποίος αναφέρει στην εισαγωγή του έργου του “Περί Αρχιτεκτονικής” που αναπτύσσεται σε δέκα τόμους, ότι ο αρχιτέκτονας είναι ένα άτομο που πρέπει να έχει λίγες γνώσεις για το καθετί, για να μπορεί να σχεδιάσει σωστά την όλη εμπειρία – είτε πρόκειται για αντικείμενο είτε για κτίριο – ώστε να είναι χρήσιμο, ανθεκτικό και όμορφο.
Ενόσω ακόμα βρισκόμαστε στο θέμα του σχεδιασμού – ποια πτυχή του Art Polygon ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση σύμφωνα με την άποψή σας;
Wawrzyniec: Μου φαίνεται ότι η επιδέξια προσαρμογή του χώρου με τέτοιο τρόπο ώστε να προκαλεί παράλληλα ενδιαφέρον, δίνει στο θεατή τη δυνατότητα της ελεύθερης κίνησης στο χώρο και, από την άλλη, μια τέτοια προσαρμογή του χώρου που να είναι αρκετά καθολική ώστε να μπορεί να προσαρμοστεί σε πολύ διαφορετικά έργα, πτυχές οι οποίες -εκείνη τη στιγμή- μας ήταν ουσιαστικά άγνωστες. Έπρεπε λοιπόν να δημιουργήσουμε έναν καθολικό, λειτουργικό χώρο, ο οποίος θα ήταν και οπτικά ελκυστικός.
Wiktor: Ναι, ήταν μια πρόκληση να γίνει ο χώρος από μόνος του ενδιαφέροντας, αλλά όταν τα έργα τέχνης τοποθετούνται σε αυτόν, δεν πρέπει να κυριαρχεί πάνω τους και να μην αποσπά την προσοχή από την ίδια την έκθεση. Η απάντηση σε αυτή την πρόκληση ήταν ο μινιμαλισμός. Επομένως, εφαρμόσαμε εδώ το περίφημο αξίωμα των αρχιτεκτόνων-μοντερνιστών: «όσο λιγότερα, τόσο το καλύτερο».
Καταλαβαίνω ότι αυτό το έργο ήταν μια πρόκληση, αλλά ταυτόχρονα μια διασκεδαστική διαδικασία, που συνδύαζε καινοτομία και πολλή έρευνα. Αν σας έδιναν ξανά παρόμοια εργασία, θα κάνατε κάτι διαφορετικά; Έχετε κάποιες σκέψεις σχετικά με αυτό;
Wawrzyniec: Είμαστε πάντα «αχόρταγοι» για ενδιαφέροντα έργα (χαμόγελο).
Wiktor: Εκτός εργασίας έχουμε σίγουρα την ανάγκη να δουλέψουμε πάνω σε έργα με πολύ ενδιαφέρον, που μας δίνουν χώρο να πειραματιστούμε. Σίγουρα θα κάναμε κάτι διαφορετικά.
Wawrzyniec: Νομίζω ότι θα μπορούσαμε να μπούμε στον πειρασμό να υιοθετήσουμε μια ακόμη πιο μινιμαλιστική προσέγγιση του ίδιου του χώρου. Ήδη κατά τη διάρκεια του καταιγισμού ιδεών, είχαμε μια εντελώς αφηρημένη αντίληψη του χώρου, κάποιο είδος αγοραφοβικού ανοίγματος της φόρμας θα λέγαμε, το οποίο θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια σχεδόν εξωαισθητική εμπειρία. Αυτό είναι κάτι που μας ελκύει στα νέα μέσα – δηλαδή η διεύρυνση της αντίληψής μας για το πώς θα μπορούσε να μοιάζει ο κόσμος.
Wiktor: Νομίζω ότι θα μπορούσαμε να αφιερώσουμε ακόμη περισσότερο χρόνο για να κάνουμε ακόμα πιο λίγα (γέλια), κάτι που παραδόξως δεν είναι τόσο εύκολο. Συνεπώς, είναι μια πρόκληση να απλουστεύεις τη φόρμα ενώ παράλληλα να διατηρείς το περιεχόμενο.
Και αυτή η πρόκληση γίνεται ακόμα μεγαλύτερη όταν επιβάλλονται κάποιοι περιορισμοί στο σχεδιασμό λόγω κάποιου τυπικού πλαισίου, όπως για παράδειγμα το κοινό στο οποίο απευθύνεται το έργο.
Wawrzyniec: Δεν είχαμε την πολυτέλεια να κάνουμε τα πάντα.
Wiktor: Σε κάθε σχεδιασμό, πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη τυχόν προκλήσεις και περιορισμούς. Αυτό προσπαθούμε να κάνουμε ο Wawrzyniec και εγώ όταν σχεδιάζουμε – να συζητούμε για τα προβλήματα και τους περιορισμούς που επιβάλλει μια δεδομένη κατάσταση. Δεν υπάρχουν δύο έργα τα ίδια.
Το Ίδρυμα Arteria, μαζί με μια διεθνή συνεργασία, τρέχει ένα έργο με το όνομα «VX Designers» για την προώθηση της χρήσης των εκθέσεων στην εκπαίδευση – πιστεύετε ότι αυτό είναι μια καλή πρακτική;
Wiktor: Ως μέρος της συλλογικότητάς μας έχουμε ήδη ασχοληθεί με την εκπαίδευση – δημιουργήσαμε ένα σεμινάριο για τη δημιουργία παιχνιδιών ηλεκτρονικού υπολογιστή για μαθητές. Η προώθηση της διαδραστικής εκπαίδευσης, όπως είναι η δημιουργία παιχνιδιών ηλεκτρονικού υπολογιστή, μας είναι κατά κάποιο τρόπο γνωστή. Η δημιουργία εκθέσεων είναι μια παρόμοια ιδέα επειδή σου επιτρέπει όχι μόνο να διαβάζεις και να βλέπεις, αλλά και να κάνεις παράλληλα, κάτι που είναι πολύ πιο αποτελεσματικό όσον αφορά την απομνημόνευση πληροφοριών. Νομίζω ότι αυτή είναι η προσέγγιση που πρέπει να υιοθετήσουμε στην εκπαίδευση – αφή, όραση, σχεδιασμός, δημιουργία.
Wawrzyniec: Κατά τη γνώμη μου υπάρχει μια ελλιπέστατη αξιοποίηση της τεχνολογίας για εκπαιδευτικούς σκοπούς στην Πολωνία. Τέτοιες λοιπόν προσεγγίσεις στην εκπαίδευση που δεν προωθούν τυποποιημένες λύσεις, όπως είναι οι εικονικές εκθέσεις, θα αποτελούσαν πολύ ενδιαφέρουσες προτάσεις προς υλοποίηση. Βλέπω δύο τρόπους διαχείρισης ενός τέτοιου έργου – μιας πλατφόρμας. Είναι σίγουρα δύσκολο να αποφασίσουμε αν πρέπει να αφήσουμε τη δημιουργική ελευθερία στη νέα γενιά, η οποία θα αποκτήσει πρόσβαση στην τεχνολογία, ή αν εμείς πρέπει να τους την παρέχουμε, αλλά θα μπορούσαμε να βοηθήσουμε τους νέους να διεξάγουν τις δραστηριότητές τους με τέτοιο τρόπο ώστε να μάθουν πώς να επικοινωνούν για να γίνονται κατανοητοί. Μου φαίνεται ότι αν τους δίναμε την τη δυνατότητα της επιμέλειας εκθέσεων θα ήταν πολύ καλό σε αυτή την περίπτωση. Η νέα γενιά έχει δυνατότητες, αλλά πάντα υπάρχει το πρόβλημα στον τρόπο επικοινωνίας.
Έχετε να δώσετε ίσως κάποια συμβουλή στο άτομο που θα σχεδιάσει αυτόν τον τύπο πλατφόρμας ως μέρος του έργου VX Designers, στο οποίο αναφερθήκαμε;
Wiktor: Θα συμβούλευα το άτομο αυτό να δώσει καλές απαντήσεις στις τυπικές ερωτήσεις που απορρέουν από το σχεδιασμό: «τι ρόλους θα διαδραματίσουν/ αναλάβουν οι χρήστες στην πλατφόρμα αυτή, και ποιος θα είναι εκείνος ο χρήστης που θα αναλάβει τους συγκεκριμένους ρόλους». Σε γενικές γραμμές, συμφωνώ με το Λορέντζο ότι υπάρχει έλλειψη γνώσεων αναφορικά με το πώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν αυτά τα εργαλεία/ μέσα στο πλαίσιο της δημιουργίας μιας συγκεκριμένης αφήγησης και μετάδοσης του περιεχομένου. Προσωπικά, νομίζω ότι θα έψαχνα έναν τρόπο ώστε μια τέτοια πλατφόρμα να γίνει ένας συνδετικός κρίκος μεταξύ χρηστών με περισσότερη ή λιγότερη εμπειρία. Εκτός από την έκθεση της δουλειάς τους, οι μαθητές θα πρέπει να έχουν την ευκαιρία να μάθουν να είναι επιμελητές ή «σκηνοθέτες της αφήγησης». Κάποτε μια από τις πιο αξιόλογες «ελεύθερες τέχνες» ήταν η τέχνη της ρητορικής – πώς να μεταφέρεις δηλαδή αυτό που έχεις στο κεφάλι σου σε ένα άλλο άτομο με τέτοιο τρόπο ώστε να το καταλάβει όπως εσύ θέλεις.
…και η έκθεση λοιπόν αποτελεί την πρόφαση για να μεταφέρουμε εκείνο το περιεχόμενο και εκείνες τη γνώση που θέλουμε.
Wiktor: Κατά κάποιο τρόπο ναι, αλλά θα έλεγα μάλλον ότι η έκθεση είναι ένα μέσο, ένα εργαλείο για να μεταφέρεις σκέψεις. Είναι ταυτόχρονα το πρόσχημα, το άγκιστρο, αλλά και εργαλείο.
Μου φαίνεται ότι σε αυτό το εκπαιδευτικό πλαίσιο, δεν θα είναι η έκθεση από μόνη της το πιο σημαντικό, αλλά όλα τα πράγματα που μπορείς να μάθεις δημιουργώντας την, όλες οι οριζόντιες δεξιότητες (soft skills).
Wiktor: Στην πραγματικότητα, η ανάπτυξη των οριζόντιων δεξιοτήτων είναι πολύ σημαντική και στην εκπαίδευση της δόθηκε πολύ λίγη προσοχή. Κατά τη γνώμη μου, όμως, είναι επίσης σημαντικό να μπορεί κανείς να δημιουργεί από μόνος του μια ευκαιρία για να εκφράσει τις σκέψεις του μέσω της τέχνης, σε έναν χώρο όπου θα λαμβάνεται πιο «σοβαρά» υπόψη.
Wawrzyniec: Από την άλλη, σκέφτομαι μια εντελώς διαφορετική πτυχή μιας τέτοιας «αποστολής», την οποία θα πρέπει να εκπληρώσει η εκπαίδευση σε μια δυναμικά μεταβαλλόμενη κοινωνία, που κυριαρχείται από τις νέες τεχνολογίες: δηλαδή – θα αναγκαστούμε να καλλιεργήσουμε την ανθρωπιά μας, μεταξύ άλλων, με τη δημιουργία πολιτιστικών αγαθών. Η πολιτιστική δραστηριότητα θα έχει πολύ μεγαλύτερη αξία στο μέλλον από ό,τι σήμερα. Η εκπαίδευση στο επίπεδο της αποκάλυψης, της αυτοέκφρασης μέσω των καλλιτεχνικών μέσων θα είναι μια αξία από μόνη της, την οποία η εκπαίδευση με κάθε δυνατό τρόπο θα πρέπει να καλλιεργήσει για να μας δώσει μια αξιοπρεπή ύπαρξη σε έναν κόσμο που κυριαρχείται από μηχανές και τεχνητή νοημοσύνη.
Wiktor: Η εκπαίδευση πρέπει να μας διδάσκει να μαθαίνουμε νέα πράγματα και να ανταποκρινόμαστε στις αλλαγές. Και ο ρόλος του πολιτισμού είναι να εξερευνά μονοπάτια που δεν έχουν ανακαλυφθεί ακόμη από κανέναν, να προλαμβάνουμε πράγματα που δεν έχουν συμβεί ακόμα και να μας δείχνει (ο πολιτισμός) τι μπορεί να συμβεί ώστε να τα σκεφτόμαστε εγκαίρως.
Ευχαριστώ πολύ για τη συνέντευξη!
